“Ben bütün İzmir ve İzmirlileri severim. Güzel İzmir’in temiz kalpli insanlarının da beni sevdiklerinden eminim.” Gazi Mustafa Kemal Paşa, 11 Ekim 1925 /İZMİR
Mustafa Kemal Atatürk’ün birçok yurt gezisi olmuştur. Bunlar: görev ve savaşlara katılmak için yaptığı zorunlu askeri geziler; Anadolu'da Millî Mücadele ruhunu yaymak, ulusal birliği ve beraberliği sağlamak ve iç kamuoyu oluşturmak için yaptığı Kurtuluş Savaşı dönemi gezileri; Cumhuriyet’in ilanından sonra yeni rejimin benimsenmesi, eğitim, sağlık ve ekonomi gibi alanlardaki sorunların aşılması ve yapılacak olan devrimlerin altyapısının oluşturulması için yaptığı gezilerdir.
Atatürk’ün Urla Ziyaretleri;
1.Ziyaret: 1905
“Benim İzmir’i ilk gördüğüm gün, okuldan çıkarılarak sürgün yerine gittiğim gündür. Bu güzel memlekette, sürgüne giderken birkaç saat geçirmiştim. O zaman bu güzel rıhtımı, baştanbaşa, bize can düşmanı olan yabancı milletlerden olanlarla dolu görmüştüm. O zaman karar vermiştim ki; İzmir, gerçek asil ve soylu Türk İzmirlilerden gitmiştir; fakat ne acıdır ki, o tarihte gerçeği açıklamama imkân yoktu.” 25 Ekim 1925 İzmir Belediyesi-Mustafa Kemal ATATÜRK
Mustafa Kemal, Şam’a sürgün edildiğinde Payitaht’tan Suriye’ye giderken İzmir’e uğramıştır. Dönemin şartları gereğince gemi yolculuklarında, Urla Karantina Adası’nda karantinaya girmek zorunluluktur. Bu bağlamda Mustafa Kemal, Şubat 1905 tarihinde İzmir’i, dolayısıyla Urla’yı ilk kez ziyaret etmiştir.
2. Ziyaret: Eylül 1907
“1907 sonbaharında İzmir Hastanesinin nisaiye kliniğinde göreve başladım. Ayrıca hususi bir muayenehane açtım. Bütün çalışmamı mesleğime hasretmiştim. Bir tesadüf bütün hayatımı değiştirdi. Konak Meydanı’ndaki bir kıraathanede Erkân-ı Harp Kolağası Mustafa Kemal Bey’le karşılaştık. 1905’de Beyrut’ta tanışmıştık. Şam’dan Selânik’e giderken İzmir’e uğramış (…)” Dr. Tevfik Rüştü ARAS
Mustafa Kemal, 1907 yılında Şam’dan Selânik’e giderken İzmir’e, dolayısıyla Urla’ya uğramıştır.
3.Ziyaret: 17 Ekim 1911
Mustafa Kemal, İtalyanların Derne ve Tobruk’a yapmış oldukları çıkarma sonrasında kendiliğinden harekete geçerek, işgali önlemek ve vatan toprağını savunmak amacıyla bir grup arkadaşı ile bölgeye hareket etmiş, gizli başlanan seyahate Tanin Gazetesi Yazarı Şerif adıyla devam etmiştir. Bu yolculuk sırasında 17 Ekim 1911 tarihinde yine Urla’ya uğramış, Selanik’te beraber büyüdükleri arkadaşı Salih Bozok’a “Urla Karantinasında Bir Rus Vapurundan” başlığı ile bir mektup yazmıştır. Mektubunda “Vatanı kurtarmak için şimdiye kadar olduğundan ziyade gayret ve fedakârlık zorunludur.” demiştir.
4.Ziyaret: 9 Eylül 1913
Anadolu Gazetesi’nin 9 Eylül 1913 tarihli nüshasında şu şekilde bir haber bulunmaktadır:
"Bingazi muhaberatı esnasında Derne ve Tobruk kumandanlığı vazifesini kemal-i muvaffakiyet ve celadetle ifa edip bilahare Bolayır Ordusu Erkân-ı Harbiye riyasetine tayin buyrulup harekât-ı ahirede (Edirne'nin geri alınması) fevkalade ibraz-î faaliyet eyleyen erkân-ı harb binbaşısı Mustafa Kemal Bey'in Bera'yı tebdil-i hava şehrimizi teşrif eyledikleri istihbar olunmuştur. Gazetemiz bu muhterem askere beyanı hoşamedi eylemeği vicdanı bir vazife, telakki eyleriz.”
Mustafa Kemal, Trablusgarp’tan dönerken İzmir’e, dolayısıyla Urla’ya uğramıştır. Dr. Şükrü Şenozan hatıralarında Kurmay Binbaşı Mustafa Kemal Bey ile birlikte şehre gelen Dr. Tevfik Rüştü Bey'i evinde misafir ettiğini belirtmektedir.
5.Ziyaret Öncesi Gelişme;
Atatürk, Balıkesir’de bulunduğu ziyareti sırasında, İzmir Valisi Kazım Dirik tarafından 15 Haziran 1926’da kendilerine İzmir’de bir suikast teşebbüsünün açığa çıkarılmış olduğu bildirilerek İzmir’e gelmemesi istenmiştir. Ancak, Atatürk beraberindekiler ile 16 Haziran günü İzmir’e gelmiş, İzmir'e geldiği gün kendisinin isteği ile suikast girişimi kamuoyuna duyurulmuştur. 18 Haziran 1926’da ise Anadolu Ajansı aracılığı ile ünlü beyanını vermiştir: “Benim naciz vücudum bir gün elbet toprak olacaktır. Fakat Türkiye Cumhuriyeti ilelebet payidar kalacaktır”
Bu olay sonrasında İstiklal Mahkemesi Heyeti İzmir’e gelmiş ve yapılan incelemelerde olayın arkasında çok daha geniş bir muhalif grubun olduğu tespit edilmiştir.
20 Haziran günü Başbakan İsmet Paşa, 29 Haziran günü de Genelkurmay Başkanı Fevzi Paşa İzmir’e gelmiştir. Atatürk, 30 Haziran günü, Başbakan İsmet İnönü, İzmir Valisi Kazım Dirik ve beraberindeki heyetle birlikte İzmirlilerin kendisine armağan etmiş olduğu Naim Palas’tan ayrılarak Çeşme'ye doğru yola çıkmıştır.
5.Ziyaret: 30 Haziran 1926
Gazi Mustafa Kemal Pasa Urla’da – 30 Haziran 1926
Atatürk, 30 Haziran 1926 günü, Çeşme’ye gitmek üzere İzmir’den hareket ederek, Urla’ya uğramış, buradan da asıl maksadı olan Çeşme’ye yolcu edilmiştir. Günümüzde Atatürk’ün en bilinen ziyareti bu olmuştur. Atatürk, Urlalılar tarafından Urla-İzmir yolu başında karşılanmış, yolun sağ ve soluna biriken Urlalıların coşkun sevgi gösterileri altında Urla Cumhuriyet Meydanı'na gelmiştir. Burada halkı selamladıktan sonra Atatürk’ün tüm ziyaretlerinde âdeti olduğu gibi, Belediye ve Türk Ocağı ziyaret edilmiş, ardından kendilerine Türk Ocağı’nda (Mahfel) bir ziyafet verilmiş ve Çeşme’ye hareket etmek üzere yola çıkılmıştır. Bu ziyafet sırasında Belediye Başkanı Atıf İnan veciz bir konuşma yapmış ve Atatürk’te Urlalılara bir söylevde bulunmuştur;
Atatürk’ün Urla Nutku
“İnkılâp dâhilen ve haricen pek çok şeylere muvaffak olmuştur, fakat daha vazifemiz bitmemiştir. Gençliğin pek çok çalışması lazımdır. Bu noktaya nazarı ehemmiyetinizi celp ederim.”
3 Temmuz 1926 Hâkimiyet-i Milliye Gazetesi
Necati Cumalı bu mutlu günü şu şekilde anlatmaktadır:
“Sonunda o gün geldi. Bayraklarla donatıldı evler; pencereler. 1926 yılıydı. Beş yaşındaydım. Urla’nın o uzun, ılık güz aylarında mıydı, yoksa erken gelen baharında mı, hatırlamıyorum, sadece açık güneşli bir gün var belleğimde… Küçücük adımlarla Cumhuriyet Alanı'na ulaştım. Kadın, erkek Urlalılar sarmıştı alanın dört bir yanını. Alanın İzmir girişine karşı kaldırımda dizilenlerin ayakları arasına karıştım. Boyumun ancak dizlerini bulduğu adamların bakışları, İzmir girişine dikilmişti. Derken alkış, yaşalar, gözyaşları arasında Gazi göründü. Nasıl olduysa, koptum başımın üstünde dikilen o dağ gibi adamların ayakları arasından. Alanı koşa koşa geçtim. Kollarımı açarak Atatürk’e doğru atıldım. Mustafa Kemal Paşa halkı selamlarken göğsü üstünde şapkasını tuttuğu eliyle durdurdu korumalarını, (Bırakın) dedi. Adımı, kimin oğlu olduğumu sordu. Şivem bozuktu. Rumeli şivesiydi. Karşılıklarımı dinlerken gülümsedi. Saçımı okşadı. Babamı tanıyıp tanımadıklarını sordu; kendisini karşılayan Urlalılara. Tanıdılar. Evime götürmelerini buyurdu. Eve dönerken Bekir Ağabey gurur duyuyordu beni kucağında taşımakla. Atatürk’ü Urla’nın girişinde karşılayan çocuk bendim.”
Urla Belediye Başkanlığı yapmış olan A. Besim Uyal ise Atatürk’ün Urla’yı ziyaretleri ile ilgili duyduklarını şöyle aktarmaktadır:
“O günlerin usta bir aşçısı olan Uşaklı Recep Usta ziyafet için görevlendirilmişti. Recep Usta mahfelin salonunda masaları birleştirerek büyük bir ziyafet masası hazırlamış… Ziyafet esnasında belediye başkanı olan Atıf Bey (İnan) bir konuşma yapmış ve Türk milletinin Atatürk’e olan sevgisini dile getirmiş. Atatürk bu konuşmadan çok etkilenerek, 'Urlalılar, siz hepiniz belediye başkanı olabilirsiniz, bu genç adamı Ankara’ya gönderin' demiş.”
Gazi Mustafa Kemal Pasa Çeşme’de
30 Haziran 1926 günü Atatürk, Naim Palas’tan Çeşme'ye gitmek üzere hareket etmiştir. 1923 yılı vilayet istatistiğinde kazaların vilayet merkezlerine olan uzaklıklarının anlatıldığı bir bölüm bulunmaktadır. Bu istatistiğe göre Urla Kazası'nın merkezi, vasıtalar ile vilayet merkezine yedi saat uzaklıkta bulunmaktadır. Atatürk’ün İzmir’den hareket saatini bugünkü bilgilerimiz ile tam olarak bilemiyoruz. Ancak bir akıl yürüterek tahminen sabah sekiz-dokuz dolaylarında yola koyulmuş olduklarını düşünürsek, akşamüzeri saat üç- dört sularında Urla’da olduklarını söyleyebiliriz. Atatürk Urlalılar tarafından Urla-İzmir yolu başında karşılanmış, yolun sağ ve soluna biriken Urlalıların coşkun sevgi gösterileri altında Urla Cumhuriyet Meydanı'na gelmiştir. Muhtemelen burada halkı selamladıktan sonra Atatürk’ün tüm ziyaretlerinde âdeti olduğu gibi, halkevi ve belediye ziyareti yapılmış, ardından mahfelde konaklanılmış ve Çeşme’ye hareket etmek üzere yola koyulmuş olmalıdır. Ayrıca kendisi halkevinde hazır bulunan Urlalılara da bir söylevde bulunmuştur. Burada yapmış olduğu konuşmanın bir bölümü kaynaklarda aktarılmıştır:
6.Ziyaret: 8 Temmuz 1926
30 Haziran ile 8 Temmuz tarihleri arasında Çeşme’de kalan Gazi Mustafa Kemal Paşa, 8 Temmuz 1926 Perşembe günü İzmir’e dönmek üzere Çeşme’den ayrılmıştır. Bu dönüş yolculuğunda da yine yol güzergâhında bulunan Urla’ya da uğramışlardır.
Gazi Mustafa Kemal Pasa Urla’da – 8 Temmuz 1926
7.Ziyaret: 9 Nisan 1934
Mustafa Kemal Atatürk, 9 Nisan 1934 tarihinde Urla’ya son kez gelmiştir. Manisa’dan Menemen’e, oradan da Foça’ya geçen Mustafa Kemal, vapurla Uzunada’ya gelmiştir. Buradaki teftişleri bittikten sonra aynı vapurla İzmir’e dönmüştür.