19. yüzyıldaki gezginlerin antik kente dönük notları ve dünya müzelerine dağılan bazı Klazomenai kökenli eserleri bir kenara bırakacak olur isek Urla’daki ilk bilimsel kazı çalışmaları işgal döneminde, 1920-21 yıllarında Yunanlı Arkeolog Giorgos Oikonomos’un çalışmaları ile başlamıştır. 1950 ve 60’lı yıllarda antik kentin tarihsel topografyası hakkında hazırlanan birkaç bilimsel çalışmanın ardından 1979 yılında Prof. Dr. Güven Bakır başkanlığında yeniden başlayan çalışmalar aralıksız bir şekilde günümüze kadar devam etmektedir. 1992 yılında Prof. Dr. Hayat Erkanal başkanlığındaki ekip tarafından Liman Tepe mevkiindeki prehistorik döneme ilişkin çalışmalar başlamıştır. 2000 yılından bu yana ise çalışmalar, Liman Tepe ekibi tarafından kara ve sualtı olmak üzere iki ayrı sektörde devam etmektedir.
KLAZOMENAİ
Elimizde mevcut yazılı belgeler olmadığından dolayı Urla İskele mevkiindeki Tunç Çağlarındaki isminin ne olduğunu maalesef bilememekteyiz. Ancak, bu yerleşim MÖ birinci bin içlerinde artık Klazomenai adıyla kayıtlara geçmiştir. MÖ 1200’lü yıllarda gerçekleşen ve küresel ölçekte etkiler yaratan bir dizi olay neticesinde Anadolu’nun merkezi gücü olan Hitit Devleti’nin yanı sıra Doğu Akdeniz ve Ege’de birçok merkezde büyük değişimler yaşanmıştır. Doğu Ege’de uzun bir sürece yayılan muhtemel göçler sonrasında bölgede bambaşka sosyal yapılanma gerçekleşmiş ve kent devletleri ortaya çıkmıştır. Kuzey Ionia’daki en önemlilerinden birisi de Klazomenai olmuştur. MÖ 8. yüzyılda Mısır’da Nil Deltası’nda yer alan Naukratis ve Batı Trakya’daki Abdera gibi ticari merkezlerin ve kolonilerin kurulmasına öncülük etmiştir. Kent, MÖ 6. yüzyılda Pers istilasına uğramış, halk ana karadaki kenti terk ederek muhtemelen anakaranın hemen açığında konumlanan Karantina Adası’na yerleşmiştir. MS 5. yüzyılda adadaki kentin de terkedildiği anlaşılmaktadır.
Denizaşırı ticaretteki etkin güç Klazomenai’de bir işlik “MÖ 6. Yüzyıl”
Klazomenai Antik Kenti’nin bir parçası olan liman tesisinin içinde MÖ 6. yüzyıla tarihlenen ve deniz tabanına düşen çok sayıda buluntu ile karşılaşılmıştır. Bu buluntular bize Klazomenai’nin denizaşırı etkinliklerdeki önemini göstermektedir. Klazomenai’ye özgü kuşak bezemeli, zeytinyağı ve şarap gibi ürünlerin depolanmasında ve taşımacılığında kullanılan çift kulplu amphoralar, MÖ 6. yüzyılda kentin dış ticaretinin ne denli gelişmiş olduğunun göstergesidir.
Zeytinyağı İşliği
MÖ 6.yy.’a tarihlenen Zeytinyağı İşliği, 1992-1998 yılları arasında Hamdi Balaban’a ait tarlada yürütülen kazı çalışmaları sırasında ortaya çıkarılmıştır. İşlik, Ege özelinde Erken Tunç Çağı’ndan itibaren beslenme biçimlerine dahil olan zeytinin ve yan ürünlerinin üretimine dönük olan verileri bizlere göstermesi açısından büyük öneme sahiptir. Klazomenai işliğinin önemi Ege için aslında bu yöndeki etkinliklerin fiziki izlerinin bu zamana kadar bilinmeyen bir boyutunu, endüstriyel ölçekteki bir üretim faaliyetinin varlığını bizlerin karşımıza getirmiş olmasıdır.